Uprkos značajnoj međunarodnoj finansijskoj i tehničkoj pomoći, realizovanoj posljednih godina, te, u izvjesnoj mjeri poboljšanim, upravnim procedurama, opštine i gradovi u BiH ne pružaju dovoljno osnova za nezavisno praćenje i vrednovanje rada vlasti tokom ili nakon njihovog mandata. Manjak potrebnih informacija, preciznih parametara i sistemskog praćenja promjena tokom mandatnog perioda, uz lošu informiranost građana o radu lokalnih vlasti, onemogućava realnu procjenu stvarne uspješnosti rada bilo kojeg načelnika opštine.
Ovo je dio zaključaka izvještaja Centara Civilnih Inicijativa, prezentiranog 20. oktobra u prostorijama Delegacije Evropske Komisije, o stanju kvaliteta života građana u opštinama Bosne i Hercegovine. Radi se o projektu pokrenutom krajem 2008. godine, koji se odnosi na period januar – juni 2009. godine. Proveden je uz podršku Evropske unije, a obuhvata 11 opština i gradova: Tuzlu, Novo Sarajevo, Mostar, Doboj, Pale, Foču, Trebinje, Široki Brijeg, Livno, Bijeljinu, Zenicu, Banjaluku, Bihać i Travnik.
„Šta god da naprave, izabrani predstavnici vlasti na lokalnom nivou, svoj rad jednostavno mogu predstaviti kao uspješan, a građani nemaju mogućnost da objektivno prate rad načelnika tokom njegovog mandata, što bi eventualno bio osnov za pokretanje procesa opoziva načelnika, ili osnov za razumnu odluku tokom lokalnih izbora“ – rekla je na pres konferenciji, glasnogovornica CCI-a, Majda BehremStojanov.
O konkretnim ciframa, uz upotrebu slajdova i grafikona, govorio je Siniša Bencun, menadžer projekta. „Iako je, kao posljedica finansijske krize, punjenje opštinskih budžeta u 2009. godini manje u prosjeku za oko 30% i dalje se ne čini ništa kako bi se reducirala javna uprava ili njeni troškovi, tako da je BiH po broju uposlenih u administraciji daleko ispred svojih susjeda, a pogotovo daleko od Evropskih standarda“ – kaže Bencun, navodeći primjer Slovenije, koja u prosjeku ima 2 činovnika uposlena u adminstraciji na 1 000 stanovnika, dok je u BiH, konkretno u Mostaru, zaposleno 5 činovnika na 1 000 stanovnika. „To ne znači i 5 puta bolju uslugu, kaže Bencun. „Naprotiv, ovo ne obezbjeđuje bolji kvalitet usluga koji administracija pruža građanima“.
Kada je u pitanju rebalans budžeta, Bencun kaže da su se na udaru rebalansa našli prvenstveno materijalni troškovi lokalne uprave, izdvajanja za sport i kulturu, te za kapitalna ulaganja, dok se u oblastima u kojima nije došlo do smanjenja, kao što je sistemsocijalne zaštite, pogoršava kvalitet usluga.
Ogromne razlike postoje od opštine do opštine i kada su u pitanju komunalne usluge.Brojčani podaci govore da za vodu i kanalizaciju najviše plaćaju građani Tuzle, čak trostruko više od građana Zenice, grijanje je najjeftinije u Doboju, a najskuplje u Novom Sarajevu i Banja Luci. U oblasti primarne zdravstvene zaštite situacija je najgora u Livnu i Banja Luci, gdje ima i po 2 700 pacijenata na jednog ljekara, dok je u Doboju i Tuzli pacijenata trostruko manje, 700 njih na jednog ljekara. Kada je nezaposlenost u pitanju, situacija je najpovoljnija u Livnu, čak 1 uposlenik na 8 stanovnika. Opštine izdvajaju veoma male iznose sredstava za rad mjesnih zajednica i za zdravstvenu zaštitu, dok je situacija donekle bolja sa stipendiranjem i obrazovanjem, kao i u vezi sa izgradnjom i rekonstrukcijom puteva.
„Ono što svakako privlači pažnju je činjenica da su mjesečna primanja članova opštinskih vijeća između 220 i 1225 KM. Najmanje primaju u Livnu, a najviše u Mostaru, gdje se čak 23% budžeta izdvaja za plate administracije.“ kaže Bencun.
„Posebno izdvajamo Grad Mostar, u kojem vlasti, što je interesantno, imaju novca za održavanje preglomaznog adminstrativnog aparata, a dozvoljavaju da u 21.vijeku grad ostaje bez jedne od najstarijih kulturnih institucija u Hercegovini – Narodnog pozorišta u Mostaru. Neodgovornost najjačih političkih partija kulminirala je nesposobnošću članova opštinskog vijeća da se, više od godinu dana nakon izbora, dogovore oko izbora gradonačelnika, što građane ovog grada čini taocima političkih igara.“ – dodala je glasnogovornica BehremStojanov.
Na kraju, možemo zaključiti da je BiH ipak na samom dnu ljestvice po kvaliteti usluga a po glomaznosti i troškovima njene administracije daleko iznad evropskih standarda.