Financijska podrška EU zemljama Zapadnog Balkana bila je potpuno efikasna i donekle je uspjela ojačati administrativne kapacitete u regiji, kako se navodi u novom izvještaju Evropskog revizorskog suda. Ali to se mora postaviti u kontekst značajnih nedostataka koji su svojstveni državnim organima u regiji.
Revizori su proveli „metareviziju”, pregled upravljanja Evropske komisije pretpristupnom pomoći u Albaniji, Bosni i Hercegovini, na Kosovu, u Bivšoj Jugoslovenskoj Republici Makedoniji, Crnoj Gori i Srbiji od 2007 do 2013.
Revizori su uglavnom ocjenjivali podatke iz svojih prethodnih specijalnih izvještaja i ocjene Komisije i ispitivali su cijeli proces programiranja, kao i 52 nacionalna projekta i tri regionalna programa. Također su uzeli u obzir razvoj događaja koji se odnosi na period 2014-2020.
Utvrdili su da ciljevi Komisije nisu uvijek bili određeni i mjerljivi. Programi i projekti su se zasnivali na potrebama, ali ocjene nekih korisnika u području „vladavine zakona” su pokazale znatne nedostatke. Apsorpciju sredstava koče slabi administrativni kapaciteti u nekim zemljama i strogi zahtjevi EU za upravljanje sredstvima kada je realizacija bila decentralizirana.
„Komisija treba sistematski primjenjivati stroge uslove te ih slijediti,” izjavio je Ištvan Sabolč Fazakaš, član Evropskog revizorskog suda odgovoran za izvještaj. „Ako je potrebno, buduće isplate treba smanjiti ili obustaviti.”
Iako je bilo nedostataka u izvještavanju, Komisija je bila efikasna u praćenju realizacije projekata, kažu revizori. Također je bila djelimično efikasna u praćenju zaključaka i preporuka ocjena. Usprkos znatnim nedostacima korisnika, bila je u mogućnosti da podrži koordinaciju donatora.
Što se tiče administrativnih kapaciteta, pomoć Evropske unije je obično dala planirane rezultate, a podrška vladavini zakona i reformi javne uprave bila je djelimično održiva.
U vezi s projektima za „vladavinu zakona”, Komisija nije dosljedno primijenila uslove i obezbijeđeno je relativno malo financijskih sredstava u ključnim oblastima kao što su sloboda medija, javno tužilaštvo i borba protiv korupcije i organiziranog kriminala. Nedostatak političke volje korisnika za reformu institucija, nedovoljan budžet i osoblje, kao i loša koordinacija također su uticali na održivost projekata.
U oblasti reforme javne uprave Komisija je uspjela pretvoriti rezultate mnogih projekata u održive rezultate. Iako ovo nije bio eksplicitan cilj tih projekata, možda je ohrabrio korisnike da koriste pomoć kao sredstvo za učenje u ostalom dijelu svoje javne uprave.
S obzirom da je Zapadni Balkan regija sastavljena od zemalja koje teže da se pridruže Evropskoj uniji, Komisija je poticala regionalnu suradnju i poboljšanje administrativnih kapaciteta. Međutim, tokom perioda revizije, Vijeće za regionalnu suradnju nije imalo značajan uticaj na terenu. Politički dijalog u regiji imao je ograničen uticaj na vladavinu prava u velikom broju slučajeva, kažu revizori, iako je zaista ostvario određeni napredak u pogledu reforme javne uprave.
U izvještaju se navode preporuke za poboljšanje planiranja i realizacije projekata na Zapadnom Balkanu i za poticanje veće angažiranosti nacionalnih vlasti. Komisija bi naročito trebalo da:
• postavi konkretne ciljeve na osnovu rangiranih prioriteta i mjerljivih ciljeva;
• selektivno primijeni indirektno upravljanje kada se utvrde slabi administrativni kapaciteti;
• primijeni relevantne uslove na svim nivoima i da ih prati, ako je potrebno da preduzme mjere za provođenje, kao što su smanjenje budućih izdvajanja, obustavljanje isplata i poništavanje projekata koji nisu izvršeni po ugovoru;
• sistematski prati osjetljive programe i projekte;
• angažira zemlje korisnice da učestvuju u jačem političkom opredjeljenju za uspostavljanje uvjerljive evidencije o efikasnoj istrazi, gonjenju i osudi u slučajevima korupcije i organiziranog kriminala na visokom nivou i da od njih zahtijeva da dalje razvijaju svoju evidenciju;
• bolje usmjeri sredstva u borbi protiv korupcije, organiziranog kriminala i slobode medija, kao i da koristi politički dijalog u cilju podrške za postizanje rezultata u oblastima javne uprave i vladavine zakona;
• podrži regionalnu suradnju i osigura da njene financijske podrške za tu svrhu donesu održive rezultate na terenu.
Napomene urednicima
Od 2007. do 2014. godine, Financijska pomoć EU za Zapadni Balkan kroz Instrument za pretpristupnu pomoć (IPA) u iznosu od 5,1 milijarde €. Dodijeljena je u kontekstu nacionalnih i regionalnih programa. Otprilike četvrtina sredstava nacionalnih programa otišla je na poboljšanje administrativnih kapaciteta u ključnim sektorima vladavine prava i reforme javne uprave. Pored toga, politički dijalog doprinio je poboljšanju administrativnih kapaciteta u šest zemalja zapadnog Balkana koje su bile zakonski i financijski korisnici.
Tekst je izvorno objavljen 13. 9. 2016. godine na internet stranici Evropskog revizorskog suda
