Međunarodna posmatračka operacija (IMO) zadužena za posmatranje usklađenosti popisa u Bosni i Hercegovini sa međunarodnim standardima je obavila procjenu konačnih faza popisa tokom 24. posjete Upravnog odbora od 26. do 30. septembra 2016. godine.

IMO je ocijenio da su finalne faze popisa provedene na zadovoljavajući način, zahvaljujući pravilnom planiranju i provedbi faze obrade podataka, te značajnim naporima da se osigura kvalitet u prethodnim fazama popisa. IMO je mišljenja da objava konačnih rezultata putem interneta još nije uznapredovala. Štaviše, vrijeme za njihovo potvrđivanje je bilo ograničeno, i završetak finalnih faza je stoga omogućen zahvaljujući snažnom angažmanu statističkih institucija.

Na osnovu ove procjene, kao i procjena prethodnih faza, IMO je zaključio da je cjelokupan popis u Bosni i Hercegovini proveden u skladu sa međunarodnim standardima. Iako su pritisak u vezi sa pitanjima i popisnim podacima o etničkoj pripadnosti, vjerskom opredjeljenju i maternjem jeziku i diskusije u vezi sa istima uticali na upravljanje aktivnostima, podaci o popisu se, uopšteno govoreći, smatraju valjanima i korisnima za ekonomsko i društveno planiranje, što je ključni cilj popisa koji se provode širom svijeta.

IMO naglašava da je popis statistički postupak, i zbog toga je za podatke dobijene putem popisa važan određen nivo tačnosti, kao što je generalno praksa u statistici. U ovom pogledu, indikator “stopa neto pokrivenosti” koji se računa na osnovu samih popisnih podataka i postpopisne ankete je opštepoznati indikator kojim se procjenjuje tačnost rezultata popisa. Prekomjerna neto pokrivenost (nadobuhvat) za popis u BiH od oko 4,6 posto spada u uobičajeni raspon popisnih rezultata zabilježenih u drugim zemljama.

Govoreći o sveukupnom procesu, IMO preporučuje da se – u pogledu budućih popisa u Bosni i Hercegovini – nekim aspektima posveti više pažnje. Konkretno, bolje planiranje i provedba komunikacijskih aktivnosti oko popisa i jača institucionalna saradnja bi doprinijeli efikasnijem upravljanju popisnog procesa. Osim toga, s obzirom na neobavezan karakter i potencijalni uticaj nekih osjetljivih pitanja na popisni proces, Bosna i Hercegovina bi mogla razmotriti da li je prikupljanje takvih podataka kroz buduće popise od značaja i vrijednosti.

IMO očekuje od statističkih institucija da provedu preporuke IMO-a u pogledu zaštite i tajnosti osobnih podataka u skladu sa međunarodnim standardima.

Nakon zaključenja procesa posmatranja popisa u Bosni i Hercegovini, IMO želi da se zahvali Agenciji za statistiku Bosne i Hercegovine, Zavodu za statistiku Republike Srpske, Zavodu za statistiku Federacije Bosne i Hercegovine, kao i drugim nadležnim organima, organizacijama i institucijama i svim ostalim akterima koji su podržali aktivnost popisa, za dobru saradnju proteklih godina.

Prethodne procjene:

Aktivnosti koje se odnose na održavanje popisa stanovništva i domaćinstava mogu se grupisati u tri glavne faze važne za sveukupan kvalitet popisa i njegovih rezultata. Ove faze uključuju pripreme, fazu popisivanja i na kraju faze obrade podataka, potvrđivanja i objave.

Što se tiče priprema, IMO je u saopštenju za medije od 31. maja 2013. godine izjavio da:
“Uzimajući u obzir ovu tehničku pripremljenost do sada i spremnost vlasti BiH te statističkih institucija, IMO smatra da je BiH spremna da izvrši popis stanovništva u oktobru 2013. godine.”

Nakon perioda popisivanja u oktobru 2013. godine, IMO je naveo u saopštenju za medije od 16. oktobra 2013. godine:
“Iako su primijećeni neki manji specifični incidenti, kao što je to slučaj u svakom popisu, popisivanje je u suštini proteklo bez poteškoća i provedeno je u skladu sa dogovorenom metodologijom i međunarodnim preporukama i to u cijeloj zemlji.”

Napomena:

Međunarodna posmatračka operacija (IMO) je osnovana u septembru 2009. na zahtjev vlasti Bosne i Hercegovine. Mandat IMO-a je da nadgleda usklađenost cijelog procesa provođenja popisa, od priprema do diseminacije podataka, sa:

• Međunarodnim standardima za Popise stanovništva i domaćinstava koje su definisali Ekonomska komisija UN-a za Evropu (UNECE) i Eurostat, a koje je odobrila Konferencija evropskih statističara u obliku Preporuka za Popise stanovništva i domaćinstava 2010.;
• Odredbom (EK) 763/2008 o popisima stanovništva i domaćinstava i popratnim mjerama implementacije, Osnovnim načelima zvanične statistike koja je usvojila Statistička komisija UN-a, kao i sa Kodeksom prakse evropske statistike koji je proglasila Evropska komisija;
• Standardima zaštite i povjerljivosti podataka, na način na koji je to propisano u Konvenciji o zaštiti pojedinca, a u vezi sa Automatskom obradom ličnih podataka Vijeća Evrope, kao i sa relevantnim važećim odredbama Evropske unije.

Evropska komisija je uspostavila IMO zajedno sa predstavnicima Eurostat-a, koji predsjedava Upravnim odborom IMO-a, te Generalne direkcije Evropske komisije za susjedsku politiku i pregovore u proširenju (DG NEAR), Vijeća Europe, Odjela Ujedinjenih nacija za statistiku (UNSD), Ekonomske komisije UN-a za Evropu (UNECE) i Populacijskog fonda Ujedinjenih nacija (UNFPA). Rad IMO-a je podržavala grupa nezavisnih stručnjaka koji su posmatrali popis sa tehničkih aspekata. Nadalje, popisivanje na terenu u oktobru 2013. godine su posmatrali stručnjaci iz statističkih instituta država članica, nezavisni konsultanti, te IMO. IMO je saopštio svoje nalaze i preporuke putem upućenih izvještaja i tokom sastanaka sa vlastima Bosne i Hercegovine i Agencije za statistiku Bosne i Hercegovine, kao i putem saopštenja za medije.