Komisija je danas objavila svoju petu ocjenu funkcionisanja bezviznog režima sa Albanijom, Bosnom i Hercegovinom, Bivšom Jugoslovenskom Republikom Makedonijom, Crnom Gorom i Srbijom. Ovaj peti izvještaj nakon provođenja procesa liberalizacije viznog režima pokazuje da je potrebno više mjera za održavanje integriteta bezviznog režima i rješavanje mogućih zloupotreba sistema azila EU.
„Evropska unija je i dalje posvećena održavanju bezviznog režima putovanja za državljane zemalja Zapadnog Balkana. Koristi od liberalizacije viznog režima veoma su vidljive u smislu jačanja kontakata među ljudima i poslovnih mogućnosti. Međutim, zloupotreba režima putovanja bez viza u svrhu traženja azila u Evropskoj uniji mora se riješiti sistemski i prikladnom raspodjelom resursa. Naš izvještaj formuliše set preporuka za rješavanje faktora poticanja i privlačenja usljed kojih dolazi do nelegalne migracije te stoga snažno pozivam na punu podršku i angažman svih država koje učestvuju u ovom procesu“, izjavio je Dimitris Avramopoulos, povjerenik za migracije, unutrašnje poslove i građanstvo.
Glavni zaključci
Zloupotreba azila od strane državljana zemalja zapadnog Balkana koje imaju bezvizni režim i dalje predstavlja značajan problem.
Broj zahtjeva za azil koji se podnose u Evropskoj uniji i u zemljama pridruženim Šengenu od strane državljana pet zemalja Zapadnog Balkana koje imaju bezvizni režim stalno se povećava od uvođenja liberalizacije viznog režima, a vrhunac je dostignut u 2013. godini kada je podneseno 53.705 zahtjeva. U prvih devet mjeseci 2014. godine broj podnesenih zahtjeva je 40% viši nego u istom periodu u 2013.
Istovremeno, stopa priznavanja zahtjeva za dobijanje azila u EU i zemljama pridruženim Šengenu nastavila se smanjivati za sve državljane zemalja zapadnog Balkana kojima nije potrebna viza, što ukazuje na to da je ogromna većina zahtjeva i dalje očigledno bez osnova. Stopa priznavanja za državljane Crne Gore iznosila je 3,7%; Srbije 2,7% a za državljane BJR Makedonije 1%, dok je, u 2013. godini, 8,1% podnosilaca zahtjeva iz Albanije i 5,9% državljana Bosne i Hercegovine ostvarilo međunarodnu zaštitu u EU i zemljama pridruđenim Šengenu.
Državljani Srbije i dalje su najbrojnija grupa tražilaca azila iz zemalja Zapadnog Balkana obuhvaćenih bezviznim režimom u Evropskoj uniji i zemljama pridruženim Šengenu (42% u 2013. godini), zatim slijede državljani BJR Makedonije i Albanije (po 21%), državljani Bosne i Hercegovine (14%) te Crne Gore (2%).
Njemačka je i dalje zemlja koja prima najveći broj zahtjeva za azil iz zemalja Zapadnog Balkana koje su obuhvaćene bezviznim režimom, uz porast udjela tražitelja azila iz tih zemalja (sa 12% u 2009. godini na 75% u prvih devet mjeseci 2014.).
Glavne preporuke
Svaka zemlja Zapadnog Balkana obuhvaćena bezviznim režimom putovanja mora biti u stanju pokazati održivi silazni trend broja neosnovanih zahtjeva za azil podnesenih u državama članicama Evropske unije.
Komisija preporučuje da svaka zemlja Zapadnog Balkana obuhvaćena bezviznim režimom preduzme odlučne korake u smjeru rješavanja poticajnih faktora koji uzrokuju nezakonitu migraciju u Evropsku uniju.
o Povećati ciljanu pomoć manjinskom stanovništvu, naročito Romima;
• Jačati operativnu saradnju i razmjenu informacija o upravljanju granicom, migraciji, azilu i readmisiji sa državama članicama EU, Komisijom i Frontex-om, Europol-om i EASO-m;
• Provoditi istragu o posrednicima u nezakonitoj migraciji i procesuirati one koje omogućavaju zloupotrebu bezviznog režima;
• Jačati granične kontrole uz strogo poštivanje osnovnih prava građana;
• Jačati ciljano informisanje i provoditi kampanje podizanja svijesti kako bi se građanima dodatno pojasnila prava i obaveze u pogledu putovanja bez viza.
Komisija ujedno preporučuje da najviše pogođene države članice EU i zemlje pridružene Šengenu preduzmu korake na rješavanju faktora privlačenja koji uzrokuju nezakonitu migraciju. One bi trebalo da razmotre sljedeće:
• Usklađivanje postupka priznavanja azila za državljane pet zemalja Zapadnog Balkana obuhvaćenih bezviznim režimom putovanja, na primjer, angažovanjem većeg broja zaposlenih koji ocjenjuju zahtjeve u periodu najvećeg priliva, ili uspostavljanjem ubrzane procedure kojom se omogućava brza obrada zahtjevā u periodu najvećeg priliva ili za državljane određenih zemalja.
• Oprezniju i selektivniju upotrebu novčanih naknada, kao što je džeparac i finansijska pomoć za povratak, kako bi se smanjili finansijski podsticaji za zloupotrebu azila.
• Organizaciju posjeta na visokom nivou datim državama te informativnih kampanja, u saradnji sa lokalnim nevladinim organizacijama i opštinama.
• Jačanje operativne saradnje i razmjene informacija, uključujući i putem službenika za vezu, sa vlastima dotičnih zemalja;
Dodatne informacije
Bivša Jugoslovenska Republika Makedonija, Crna Gora i Srbija pristupile su bezviznom režimu Evropske unije u decembru 2009. godine (IP/09/1852); Albanija i Bosna i Hercegovina su to učinile u novembru 2010. (MEMO/10/548).
Nakon liberalizacije viznog režima u nekim državam članicama EU došlo je do povećanja broja neosnovanih zahtjeva za azil od strane državljana zemalja Zapadnog Balkana koje su izuzete od obaveze posjedovanja vize. Da bi se spriječio rizik od zloupotrebe bezviznog režima, Komisija je uspostavila mehanizam za praćenje provođenja mjera koje su preduzele zemlje Zapadnog Balkana s ciljem rješavanja problema potencijalnih zloupotreba.
Cilj izvještajā o praćenju nakon liberalizacije viznog režima jeste osigurati održivo provođenje obaveza koje su zemlje Zapadnog Balkana preuzele prije ukidanja obaveze posjedovanja vize. Današnji izvještaj peti je po redu takve vrste od 2011. godine.
Izvještaji se pripremaju na osnovu terenskih posjeta Komisije i stručnjaka iz država članica radi utvrđivanja napretka i kvalitete reformi povezanih s bezviznim režimom. Oni se oslanjaju i na izvještaje koje svaka zemlja Zapadnog Balkana uradi po pitanju mjera koje preduzima na rješavanju problema nezakonite migracije, kao i na analizama Frontex-a, Europol-a i Evropske kancelarije za podršku azilu (EASO) o najnovijim trendovima u području granične kontrole, nezakonite migracije i azila.
Osim redovnih izvještaja o stanju nakon liberalizacije viznog režima, Evropska unije je uvela opšti mehanizam kojim se omogućava, pod izuzetnim uslovima, ponovno privremeno uvođenje obaveze posjedovanja viza za državljane trećih zemalja za koje je ukinuta obaveza posjedovanja vize za EU (MEMO/13/784).
Taj mehanizam nije usmjeren na neku određenu treću zemlju ili regiju, nego se primjenjuje jednako na sve zemlje koje jesu ili će u budućnosti biti obuhvaćene bezviznim režimom putovanja u EU – on se dakle primjenjuje i na zemlje Zapadnog Balkana.
Ni jedna država članica nikada nije zatražila aktiviranje ovog mehanizma privremene obustave izuzeća od viza.
Nedavna dešavanja
Proteklih mjeseci EU se suočila sa značajnim porastom nezakonite migracije sa Kosova, preko Srbije, u nekoliko država članica Evropske unije. Komisija trenutno vodi dijalog s Kosovom o liberalizaciji viznog režima i nastavit će raditi s vladom Kosova na rješavanju problema poticajnih faktora koji su doveli do ovih posljednjih epizoda migracije.
Korisni linkovi
Peti izvještaj o praćenju nakon provođenja procesa liberalizacije viznog režima za zemlje Zapadnog Balkana
Internetska stranica povjerenika Avramopoulosa
Pratite povjerenika Avramopoulosa na Twitteru
Internetska stranica Generalne direkcije za unutrašnje poslove
Pratite Generalnu direkciju za unutrašnje poslove na Twitteru
